Lesje interculturele communicatie

Voor de verandering (?) maar weer eens wat verschillen tussen de Ghanese en Nederlandse cultuur. Dit keer vooral op het gebied van communicatie. Ik vind het zelf erg boeiend om deze verschillen te ontdekken en van daaruit gedachten, gedrag en situaties te verklaren. Het toont ook maar weer hoe snel je als mens geneigd bent ervan uit te gaan dat een ander dezelfde gedachten, gevoelens en kennis heeft als jij. En dat je dus vanuit (of beter gezegd: binnen) je eigen kader de situaties bekijkt. Ik ben daar in ieder geval erg goed in (kun je beter niet zijn…), en dat kom ik hier in Ghana ook zeker weer tegen. Hieronder een aantal situaties.

De dagen dat ik ziek was voelde ik me erg eenzaam, vooral omdat er niemand van mijn gastfamilie kwam vragen hoe dat het met me ging en of ze iets voor me konden doen. Ik had het idee dat ze niet geïnteresseerd waren en het ze niets kon schelen hoe ik er aan toe was. Een gesprek met Mariam gaf echter veel opheldering. In Ghana werkt het namelijk zo dat je iemand pas helpt als diegene daar ook expliciet om vraagt. Anders is men bang zich te bemoeien met zaken die hen niet aangaan en die de ander liever voor zich houdt. En als Nederlander ben ik gewend te wachten totdat iemand aanbiedt om te helpen. Vervolgens ben ik dan ook nog geneigd te zeggen dat het niet nodig is, en het pas toe te staan als iemand écht aandringt. Het resultaat was dus dat we aan beiden kanten zaten te wachten op elkaar!! Van toen af aan probeer ik er om te vragen als ik iets wil, maar dat is nog erg moeilijk.

“I’m sorry”, een opmerking die zoiets betekent als “het spijt me voor me”. Dit gebruik je bijvoorbeeld als iemand zich niet lekker voelt, zich pijn doet of een tegenslag heeft. Ik vind dit een erg lieve en attente reactie, en probeer die dan ook zelf zoveel mogelijk te maken. Zo ook toen ik Stijn eens aan de telefoon had. Hij vertelde dat hij moe was en verlangde naar een rustig weekend. Dit vond ik natuurlijk niet fijn om te horen en ik vond het heel vervelend voor hem. Dus reageerde ik met “O, sorry!”, waarop Stijn antwoordde “maar daar kun jij toch helemaal niets aan doen!???”. Tja, dat was dus een Ghanese sorry :-)

Het antwoorden met “ja” of “nee” op een ontkennende vraag of opmerking gebeurt hier andersom dan dat wij het gewend zijn. Dit kan nog wel eens leiden tot onduidelijkheden! Als mij bijvoorbeeld gevraagd wordt of ik ‘geen honger’ meer heb, en ik inderdaad genoeg gegeten heb, dan antwoord ik als Nederlander met “nee”. Maar hier in Ghana zouden ze dan juist “ja” zeggen”. Op zich een beter antwoord, want zij zeggen dus “ja, ik heb geen honger meer”. Maar goed, volgens hen heb ik dan dus nog wél honger, en krijg daarom extra eten op mijn bord!

Het “okee” van ons betekent dat je het ergens mee eens bent, dat je ergens mee instemt. Een Ghanese “okay” wil zeggen dat het goed is zoals het is, net als in “I’m okay” of “it is okay”. Op een middag kreeg ik ergens TZ te eten, wat ik weer eens niet echt weg kreeg. Er werd mij gevraagd of ik misschien wat water wilde drinken. Dat wilde ik maar al te graag, want een slok water neemt de smaak van de TZ wat weg en bevordert bovendien het doorslikken van die stroeve massa. Dus ik reageerde enthousiast met “okee”. Vervolgens gebeurde er helemaal niets, want de vrouw die het vroeg dacht dat ik “okay” was en dus geen water hoefde. Uiteindelijk heb ik toen gezegd dat ik tóch wel water wilde, want ik kreeg het zonder echt niet weg…

Behalve het ontdekken van deze verschillen is het vooral ook erg leuk om elkaar de eigen taal en gewoonten te leren. Natuurlijk gebeurt dat veel van Ghana richting Nederland, want daar ben ik immers ook voor gekomen! Maar ik vind het ook leuk om hen wat kennis bij te brengen over mijn cultuur.
Dit gebeurt vaak onbewust. Bijvoorbeeld toen Augustina op een avond een duidelijke boer liet na het eten. Hier betekent dit dat je lekker gegeten hebt en dat je een voldaan gevoel hebt. Maar aan mijn gezicht zag Augustina dat ik dit niet gewend was. Ze vroeg me waarom ik zo vreemd opkeek, en ik vertelde haar dat het in mijn cultuur erg onbeleefd is om te boeren. Sindsdien zegt ze altijd “sorry” of “excuse” als ze een boer laat!!
En als ik met Sweety en Blessing aan het spelen ben komen daar vaak Nederlandse woordjes bij kijken. Zo heb ik ze het spelletje ‘kiekeboe’ geleerd, en dat roepen ze nu ook constant zelf. Dan halen ze hun handjes voor hun ogen weg en roepen ze hard: “KIEKEBOE!!!” Ook vinden ze het super leuk om mij te kietelen en dan onder luid geschreeuw van “lekke-lekke-lekke” (vrije vertaling van “kiele-kiele-kiele”). En tenslotte dan het opzetten van je wangen, en als er tegenaan getikt wordt de lucht laten ontsnappen. De hele dag lopen ze rond met goedgevulde wangetjes, die ik dan vervolgens mag laten ‘klappen’. Als ze trouwens op hun neus drukken zeggen ze “TOETTOET”. Ik ben benieuwd welke vrijwilliger ze dát heeft geleerd :-)

Zo, weer genoeg stof voor de terugkombijeenkomst ‘interculturele communicatie’. Joost en Jacques; ik ben er klaar voor!! Maar eerst ga ik nog even een paar weekjes genieten van mijn avontuur in Ghana!

Liefs, Sanne